यत्र तत्र सर्वत्र

अगं ऊठ गं बाई! ऊठ लवकर. एवढं काही झालं नाही आ तुला. जखमांचेच तर घाव ओरबाडलेत सबंध शरीरभर फक्त. रक्तबंबाळच तर झालय अवघं शरीर फक्त. मांसाची लक्तरच तर चिंधड्यांसारखी लोंबतायेत फक्त. आणि.... आणि बलात्कारच तर झालाय फक्त... यात एवढं विशेष काय? आजकाल तर हा टाईमपासाचा विषय आहे. च्युईंगमसारखा एक दिवस चघळू नि रस संपला की टाकू थुंकून. बलात्कारासारख्या फालतू विषयाला यापेक्षा जास्त किती दिवस द्यायचे. हा ते जर एखाद्या राजकारण्याचं सर्दी पडशासारखं महत्वाचं असतं. किंवा सेलिब्रेटीच्या पोरांचं हगणं, मुतणं असतं तर ठिक. पण तुझ्या बलात्कारात इतकं काय इंट्रेस्ट किंवा ब्रेकिंग न्यूज नाही आम्हाला. वाटलं तर ते मेणबत्त्या वैगेरे पेटवू किंवा काळे डिपी, मोर्चे काढू. पण वाटलं तर हा. तू ही फार अपेक्षा न ठेवलेलीच बरी. या आभासी जगात वावरताना वेळच नाही गं आमच्याकडं या नग्न वास्तवाकडं पहायचा. अगं ऊठली नाही तू! कुणाची वाट पाहतेय? आमची! अगं आमचा तर तुझ्या रक्तबंबाळ देहासोबत केव्हाच सेल्फी घेऊन झालाय्. कधी? मघाशीच. ते बेशुद्ध होती तेव्हाच. त्याला झक्कास कैप्शन लिहून टाकलाही मी स्टेटसला. भरपूर लाईक्स मिळतायेत. बघ तु...

बहिर्जी. या माणसाविषयी सांगणं म्हणजे पाण्याचा रंग किंवा हवेचा आकार सांगण्या इतपत महाकर्मकठीण. अहो ज्या अवलीयानं ईतिहास नावाच्या सदैव चौकस असणाऱ्या पुरूषाच्या डोळ्यात धूळ फेकली तिथं तुम्हा आम्हा कर्मदरीद्रांच्या डोळ्यास कसा हो गवसायचा. फुलासंग बोलता बोलता त्यातला वास कधी चोरून नेईल नि सोन्याशी लगट करता करता त्याचा रंग कधी ऊडवील याचा नेम नाही असा अवलीया. बहिर्जी म्हणजे गुढता, न सुटलेलं कोडं, हाती न गवसणारं म्रुगजळ. बुद्धीस न पटणारा तर्क. बहिर्जी म्हणजे अवसेची जख्ख काळोखी रात्र. जिच्या गर्भात दडला होता स्वराज्याचा ऊषःकाळ. स्मरतय, रायगडी जाण्याचा पहीलाच योग. दिक्क रात्रीचा एकलाच गड चढत होतो. चौबाजूस ढगांचा दाटवा. त्यामूळं अंधार अधिकच गडदावलेला. महाद्वार ओलांडून पल्याड डाव्या हातास वळलो नि अंगावर चर्कन काटा आला. समोर टकमकीचा बंबाळ्या कडा. अंधारात घोंगडं घेऊन कोणीतरी दबा धरून बसल्यासारखा.क्षणभर वाटलं जर हा टकमकीचा कडा हटकून ऊभा राहीला तर....नि आठवला बहिर्जी. स्वराज्यासाठी असाच कितीतरी रात्री रानावनातून हिंडणारा. काळोख पांघरूण दबा धरून बसणारा. आभाळ माथ्यावर घेत हिंडणारा. वारा होत चौफे...

नतमस्तक या पायरीशी, जिचे इमान स्वराज्याशी हिरोजी इंदळकर. काय असेल हा माणूस. रावणाची लंका घडवणाऱ्या विश्वकर्मानही हे रायगडीचं बांधकाम पाहून तोंडात बोटं घालावे. पांडवांची मयसभा बांधणाऱ्या मयासुरानेही आपली थापी, ओळंबा खाली टाकून या हिरोजीपुढं नतमस्तक व्हावं. असे हे हिरोजी. कसे असतील रंगरूपानं? इतर मावळ्यांसारखेच. दणदणीत भारदस्त मूर्त, दोन्ही बाजूंनी कानाशी भिडलेल्या डेरेदार मिशा. तालेवारी फेटा. गरुडासारखी भरभर कामांवर फिरणारी सावध, गतिमान नजर. चिरा कसा घडवावा इथपासून जगदिश्वरी कळस कसा चढवावा इथवर. अवघ्यांवर जातीनं लक्ष्य. रायगडी बांधकामाचा धडाका ऊठला असेल. चौबाजूस मोठमोठाल्या शीळा फोडल्या जात असतील. शे चारशे पाथरवटांचे घन, छन्नी, हातोडे चिरा, चिरा घडवण्यात गुंतलेले. अवघ्यांची छाताडं लोहाराच्या भात्यासारखी धपापणारी. सबंध रायगडच त्यांच्या हुंकारानं, छन्नी घनांच्या घुंकारानं घुमत असल. या कामदारांच्या घामानी भिजत असल. स्वराज्याची राजधानी ऊभारताना सांडलेला घाम तो. समरभुमीत सांडलेल्या आसुदाइतकाच पवित्र. त्या घामापुढं गंगाजळाचं मोल ते काय! हिरोजींच्या जीवास तीळभर उसंत नसेल. तणतण कर...

दुर्गदुर्गेश्वर रायगडाचा हा वाघदरवाजा. कोंडेखळीच्या खळग्यात अति गचपणात दडलेला हा दरवाजा. शिवरायांच्या चौकस व दूरद्रुष्टी नजरेचे जातिवंत उदाहरण. रायगडाच्या इतर द्वारांच्या मानाने काहीसा उपेक्षित. पण हा वाघ दरवाजा साक्षीदार ठरला एका ज्वलज्वलंत ऐतिहासिक क्षणाचा. माझी ही रानफुलांची शब्दओंजळ त्या वाघ दरवाजास बहू आदरे समर्पित... आयुष्यभर ऊपेक्षिताचा जरी वाहीला भार परि हेच ते वाघद्वार प्रुथ्वीमोल त्या महानाट्याचे ठरले साक्षीदार या तटबुरुजांसी, चिऱ्याचिऱ्यांसी लावा कान जरा वाहे यातुनी अविरत खरा परमोज्ज्वल त्या इतिहासाचा शत शत अम्रुतझरा स्वराज्य गिळण्या दुर्गेश्वराच्या भोवती पडले फास सुटण्या करावा काय प्रयास? सुखरूप निघण्या निवड जाहली, याची त्या समयास बहू भाग्यवंत हा वाघ दरवाजा, गाऊ कवने किती! कुंठीत माझी दुबळी मति स्वराज्य रक्षिण्या इथुनी निसटले तिसरे छत्रपती अनंत हो ऊपकार तयाचे, महाराष्ट्राच्या भाळी ही रात्र मिटवण्या काळी ग्रहणामधुनी करी मुक्त हा, प्रदीप्त अंशुमाळी त्या स्वराज्याचा हो पिऊनी वारा, घडले हे फत्थर बुलंद, अजिंक्य नि कणखर ज्यांच्यावरती ऊभे राहीले, हे स...

सांज झाली. सूर्य पश्चिमेकडे झुकला. अन् ऊठले शिवराय समाधीतून. भवताली कोणीही नाही. अंगावरचा शेला सावरत पाहत असतील ऊगवतीस डोळे किलकिले करून. पाहत असतील राजगडास. न्याहाळत असतील कातळमुकूट ल्यालेला बालेकिल्ला. घटकाभर टेकले असतील हीरोजींच्या पायरीशी. मायेनं हात फिरवत असतील त्या अक्षरांवरुन, पाणावलेले डोळे पुसत म्हणत असतील "बाबांनो, तुम्ही पायरीचे दगड झालात म्हणून तर उभं राहीलं हे स्वराज्याचं मंदीर..." गोंजारत असतील जगदीश्वरासमोरील तो ताटकळलेला नंदी. एवढा दगडाचा नंदी, पण शिवस्पर्शानं थरारतोय पहा कसा. जगदीश्वराचरणी नतमस्तक होताना मोतीयाचा तुरा आंदोळतोय. "एकेकाळी दिनरात पंचाम्रुतानं अभिषेकणाऱ्या मस्तकावर आज पाण्याची धार नसावी. बेलाफुलांनी गुदमरणाऱ्या त्यास आज निर्गुडीचं पानही नशिबी नाही." खिन्न मनानं बाहेर येत असतील. दारापाशी काढलेल्या मोजड्या चढवतील. अन् निरखतील समोरची वाट. आडवी पसरलेली बाजारपेठ. तो डाव्या हातास दिमाखदार नगारखाना. सगळच सूनं सूनं... एकेकाळी लोकांचा महापूर अनुभवलाय या वाटेनं. राज्याभिषेकाच्या मिरवणुकीस. वाटेवर जेवढे खडे नसतील तेवढा माणसांचा लोंढा. राजाभिषेक...

बाबा गडावर जाया वाट ? हे काय! हे हितून म्होरं गेल्याव, त्या घराच्या मेरंनं वर येंगा. म्होरं गेलं कि डाव्या हातानं वळून सरळ वर. मळल्याली वाट नगा सोडू. बरं! आज्यानं सांगितलेल्या वाटंवरून आम्ही मार्च महिन्याच्या अकरा-साडे अकराच्या टळटळत्या सूर्यास साक्षीस ठेऊन चोरदिंडीच्या वाटेस पाय टाकला. जवळपास दहाबारा वर्षापुर्वी आलेलो. सोबत जाणकार मित्र होता. आता मात्र मी अन् सोबतीला आपला फौजी केतन पवार. त्यानं आधी राजगड पाहीला नव्हता. आणि मी पाहून ऊपेगाचा नव्हता. नाही म्हणाया बुडत्याला काडीचा आधार. भर दुपारचच वाटेचा फुफाटा ऊडवत, कळाकळा तापलेल्या कातळांवरून, भुरभुरणाऱ्या मुरमाडीवरून आम्ही पाठीवर ओझी आवरत निघालो. सूर्य ओकतो अनलज्वाळा ही एसीमध्ये बसून वाचलेली ओळ. तिचा पुरेपूर अनुभव घेत होतो. त्यातल्या त्यात आधार भवतालच्या थोड्या बहूत सावलीचा. पण वाऱ्यानं मात्र पार तोंड काळं केलेलं. पठारावरून राजगडाच्या मुख्य चढणीस लागलो. गडावर राजाराम महाराजांच्या जयंतीनिमित्त कार्यक्रम होता. त्याच्या ढोल ताशाचा आवाज अवघा राजगड घेऱ्यात घुमत होता. चोरदिंडीची वाट इथून नेमकी दिसते. बाजूचं रान अवघं करपले...